Nghị định 80/2024/NĐ-CP (Nghị định DPPA) là một trong những cơ chế, chính sách đánh dấu bước chuyển mình trong hoạt động của ngành năng lượng nói chung và ngành điện Việt Nam nói riêng. Cơ chế DPPA mang lại lợi ích cho các bên và các khách hàng sử dụng điện lớn bằng cách cho phép linh hoạt hơn và đàm phán minh bạch hơn về giá, qua đó thúc đẩy phát triển năng lượng sạch để thúc đẩy nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng của Việt Nam. Điều này, cùng với việc không có hạn chế nào về công suất, sản lượng hoặc mức điện áp kết nối, tạo ra một khuôn khổ vững chắc cho các khách hàng sử dụng điện lớn mua năng lượng trong các dự án năng lượng tái tạo.
Chính phủ Việt Nam dự kiến nhu cầu điện sẽ tăng 10-12% hằng năm cho đến năm 2030, một trong những mức tăng trưởng cao nhất ở Châu Á (theo Quy hoạch điện 8). DPPA được đánh giá sẽ là một giải pháp đóng góp vào việc đảm bảo nhu cầu điện với mức tăng trưởng cao này cũng như thúc đẩy việc triển khai năng lượng sạch, đáng tin cậy cho khách hàng. Ngoài ra, cơ chế DPPA cũng góp phần giúp các công ty/doanh nghiệp nước ngoài và các đối tác trong chuỗi giá trị trong nước của họ đẩy nhanh lộ trình đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0.
Cơ chế DPPA quy định điều kiện tham gia là các khách hàng sử dụng điện lớn được đấu nối vào cấp điện áp từ 22kV trở lên và tiêu thụ trung bình 200.000 kWh/tháng. Theo số liệu thống kê, có 7.700 khách hàng đủ điều kiện tham gia mua bán điện trực tiếp. Con số này chiếm khoảng 40% tổng lượng điện tiêu thụ của cả nước. Cơ chế DPPA sẽ khuyến khích các nhà đầu tư triển khai các dự án năng lượng tái tạo sau khi cơ chế giá FIT hết hạn vào cuối năm 2020. Theo đó, các nhà đầu tư năng lượng tái tạo đang chờ cơ chế giá hoặc chuẩn bị triển khai sẽ được hưởng lợi, vì có thêm lựa chọn và không phụ thuộc hoàn toàn vào việc đàm phán với EVN. Vậy các đơn vị liên quan như bán điện như EVN, Các công ty điện lực và các KCN sẽ hưởng lợi như thế nào từ cơ chế này.
Phân tích lợi ích của các đơn vị bán lẻ điện
- Đa dạng hóa doanh thu: Các đơn vị bán lẻ điện có thể cung cấp các sản phẩm năng lượng xanh mới, tạo thêm nguồn thu nhập.
- Nâng cao giá trị thương hiệu và sức hấp dẫn thị trường: Việc cung cấp dịch vụ năng lượng tái tạo phù hợp với xu hướng bảo vệ môi trường, giúp cải thiện hình ảnh doanh nghiệp.
- Thu hút khách hàng doanh nghiệp: Cơ chế DPPA hỗ trợ phục vụ các công ty cam kết phát triển bền vững, tạo mối quan hệ hợp tác lâu dài với các khách hàng có giá trị cao.
- Giảm rủi ro thị trường: Bằng cách làm trung gian giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng, nhà bán lẻ giảm thiểu rủi ro liên quan đến biến động thị trường điện.
- Chuẩn bị cho các quy định mới: Tham gia DPPA giúp đơn vị bán lẻ thích ứng tốt hơn với những cải cách thị trường điện trong tương lai.
Với việc tham gia Nghị định DPPA, các Đơn vị bán lẻ điện tại các mô hình khu, cụm được ủy quyền mua bán điện thông qua Hợp đồng kỳ hạn có thể dự báo được doanh thu trong dài hạn, nhờ chủ động tìm kiếm khách hàng, đàm phán giá. Từ đó giúp nhà đầu tư hoặc các đơn vị phát triển dự án có thể giảm thiểu tối đa về rủi ro tài chính và dễ dàng hơn trong tiếp cấp các dòng tiền có hạn để thực hiện phát triển dự án.
Phân tích lợi ích đối với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN)
- Nâng cao hiệu quả vận hành lưới điện: Việc tăng cường phát triển năng lượng tái tạo thông qua cơ chế DPPA giúp EVN và NSMO có thêm giải pháp để nâng cao hiệu quả vận hành lưới điện và giảm sự phụ thuộc vào các nguồn điện truyền thống.
- Tăng hiệu quả đầu tư: EVN có thể tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực khác do một phần đầu tư sản xuất điện được chuyển sang các nhà phát triển năng lượng tái tạo.
- Góp phần thực hiện mục tiêu về giảm phát thải: Tham gia DPPA giúp EVN góp phần thực hiện các mục tiêu quốc gia về năng lượng tái tạo và giảm phát thải carbon.
- Giảm rủi ro tài chính: EVN có thể thu phí DPPA (truyền tải, phân phối,…) mà không phải chịu rủi ro tài chính từ việc sản xuất.
- Cải thiện hình ảnh doanh nghiệp: Góp phần vào quá trình chuyển đổi năng lượng xanh giúp EVN nâng cao trách nhiệm xã hội và uy tín thương hiệu doanh nghiệp.
Phân tích lợi ích đối với đơn vị phát triển năng lượng tái tạo
- Hợp đồng mua bán điện ổn định: DPPA cung cấp nguồn doanh thu dài hạn, ổn định, giảm thiểu rủi ro biến động về giá.
- Tiếp cận khách hàng doanh nghiệp: Các nhà phát triển năng lượng có cơ hội hợp tác trực tiếp với các khách hàng công nghiệp lớn có nhu cầu tiêu thụ điện cao.
- Giảm chi phí tài chính, tăng cường khả năng tiếp cận nguồn vốn: Các hợp đồng DPPA dài hạn giúp giảm rủi ro tài chính và tăng cường khả năng tiếp cận các nguồn tài chính xanh, giá rẻ.
- Mở rộng quy mô dự án: Các công ty có thể mở rộng năng lực sản xuất dựa trên nhu cầu ổn định từ khách hàng doanh nghiệp thông qua DPPA.
- Dẫn đầu thị trường: Tham gia sớm vào cơ chế DPPA giúp các nhà phát triển khẳng định vị thế trong lĩnh vực năng lượng tái tạo đang phát triển mạnh tại Việt Nam.
Phân tích Lợi ích Khu công nghiệp và các khách hàng lớn
- Tiết kiệm chi phí năng lượng: Các hợp đồng DPPA dài hạn giúp ổn định giá điện, bảo vệ người tiêu dùng khỏi sự biến động của thị trường.
- Đạt được các mục tiêu bền vững: Tiếp cận trực tiếp với năng lượng tái tạo giúp các doanh nghiệp thực hiện cam kết về môi trường và đạt các tiêu chuẩn ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị).
- Tăng cường năng lực cạnh tranh: Sử dụng năng lượng xanh giúp cải thiện khả năng cạnh tranh, đặc biệt là với các doanh nghiệp xuất khẩu cần tuân thủ các tiêu chuẩn bền vững quốc tế.
- Thu hút nhà đầu tư và cải thiện thương hiệu: Sử dụng năng lượng tái tạo nâng cao uy tín doanh nghiệp và thu hút các nhà đầu tư quan tâm đến phát triển bền vững.
Theo hình thức mua bán điện trực tiếp qua lưới điện quốc gia, Nghị định cho phép đơn vị bán lẻ điện các khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và các mô hình tương tự khác được ủy quyền ký hợp đồng mua bán điện với Tổng công ty Điện lực (EVN - hoặc đơn vị được ủy quyền/phân cấp) tham gia như bên cung cấp điện, bán toàn bộ điện năng sản xuất vào thị trường điện giao ngay của thị trường bán buôn điện cạnh tranh thông qua hợp đồng kỳ hạn.
Theo đó, Đơn vị bán lẻ điện tại khu công nghiệp, kinh tế, chế xuất phải được cấp giấy phép hoạt động điện lực trong lĩnh vực bán lẻ điện, có sản lượng mua điện từ 200.000 kWh một tháng trở lên, đấu nối cấp điện áp từ 22 kV trở lên.
Việc cho phép các doanh nghiệp ở Việt Nam được mua bán điện với Tổng công ty Điện lực, hoặc đơn vị bán lẻ điện không phải Tổng công ty Điện lực (được ủy quyền, phân cấp) sẽ mở ra hướng phát triển cho điện mặt trời mái nhà có thể tham gia mua bán điện trực tiếp, bên cạnh chính sách phát triển điện mặt trời tự sản xuất, tự tiêu thụ vừa được Chính phủ ban hành tại Nghị định số 135/2024/NĐ-CP ngày 22 tháng 10 năm 2024.
Nghị định DPPA được ban hành là cơ sở quan trọng thúc đẩy thị trường bán lẻ điện cạnh tranh trong thời gian tới và mở ra thời kỳ cho người sử dụng điện được quyết định hình thức mua điện cho mô hình doanh nghiệp của mình, đây cũng là cơ hội để các đơn vị bán lẻ điện cho cơ hội được tham gia thị trường, tạo tiền đề con đường giảm khí phát thải, mô hình xanh hóa trong các khu công nghiệp sẽ được hưởng ứng tích cực và thuận lợi hơn. Cơ chế DPPA tạo ra lợi ích cho tất cả các bên tham gia. Cơ chế này cũng phù hợp với Quy hoạch phát triển điện VIII (PDP8) của Việt Nam, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng và xây dựng thị trường điện bền vững hơn.